AKVIZICIJE

Rotari Klub Ruma poklonio je Zavičajnom muzeju polukoncertni klavir. Ovaj klavir je proizveden u bečkoj radionici Rudolfa Vindhofera polovinom XIX veka. Prvobitno je bio vlasništvo porodice Stratimirović u kaštelu Kulpin, a potom je pripadao porodicama Dunđerski i Somborac. Članovi Rotari kluba Ruma su ga otkupili od Nevenke Baburski rođ. Mandić iz Rume, kako bi ga poklonili Zavičajnom muzeju. Svojim zanimljivim istorijatom i trostrukom medaljom za kvalitet zvuka, klavir postaje jedan od najinteresantnijih eksponata u našem Muzej.

ATRIBUCIJE

Diploma Matice srpske iz 1933. godine dodeljena Mirku Bajiću

Diploma Matice srpske dodeljena rumskom trgovcu Mirku Bajiću 1933. godine nalazi se u Odeljenju istorijskih zbirki Zavičajnog muzeja Ruma.

Na diplomi je naslikano pročelje reprezentativnog zdanja, čija fasada je izuzetno dekorativna. Dekorisana je stubovima različitih dimenzija, nišama, arkadama, brojnim ornamentima, ljudskim i životinjskim figurama. Od životinjskih figura tu su dva lava koji gledaju na suprotne strane i orao raširenih krila između njih. Na gornjem delu zgrade izvajane su dve sove. U visini lavova date su sedeće ženske figure, po dve sa svake strane fasade, a pored njih dečije figure.. Tu su i biste Dositeja Obradovića i Vuka Karadžića, kao i likovi: T. Pavlovića, J. Hadžića, J. Subotića i S. Tekelije. Osim ovih likova ovde je naslikan još i lik vladike. Na samom vrhu zgrade nalazi se košnica sa dva anđela sa po svake strane, a iznad njih krupnim brojevima je napisana godina osnivanja Matice srpske – 1826. U središnjem delu fasade je tekst diplome. Štampano je ćiriliom. Diploma je rađena po nacrtu prof. S. Brokhamera. Izdata je pod rednim brojem 7001, a njome je gospodin Mirko Bajić primljen i uvršćen u red članova osnivača Matice srpske. Na dnu su potpisi sekretara i predsednika Matice srpske i njen pečat.

Sokolski dom i povelja

Sokolstvo, kao sveslovenski, kulturno-nacionalni i politički pokret, nastao je u Češkoj 1862. godine. Ime organizacije „Soko“, preuzeto je iz srpske narodne tradicije, u kojoj je ptica soko simbol junaštva, odvažnosti i smelosti. U Srbiji je 24. marta 1904. godine u Sremskim Karlovcima osnovano prvo sokolsko društvo „Srpski Soko“.

Sokolski pokret i Sokolski dom predstavljaju važan segment istorije grada Rume. Sokolsko društvo imalo je veliki značaj u razvoju sportskog, društvenog i kulturnog života Rume tokom prve polovine XX veka. Iza sebe je ostavilo bogato nasleđe: od pisanih radova na temu filozofije sokolstva, pesama, zastava, znački i uniformi, pa do sportskog i takmičarskog duha.

Ruma, kao dobrim delom slovenska sredina, bila je pogodna za širenje sokolske ideologije.U Rumi se, među prvim mestima u ovim krajevima, osnivaju dva sokolska društva. Srpski Soko je osnovan 19. maja 1905. godine. Na osnivačkoj skupštini za starešinu je izabran dr Žarko Miladinović, a za zamenika starešine Dušan Popović ravnajući učitelj. Društvo je pripadalo Fruškogorskoj župi sa sedištem u Sremskim Karlovcima. Nedugo zatim, 31. maja 1905. godine, osnovan je i Hrvatski Soko u Rumi. Hrvatski Soko je pripadao Hrvatskoj sokolskoj župi „Bana Jelačića“ u Sremskoj Mitrovici i Savezu Hrvatskih sokolskih društava. Među članovima rumskih sokolskih društava bilo je ljudi iz svih društvenih staleža, to su bili profesori gimnazije, lekari, advokati, intelektualci, trgovci, zanatlije i državni činovnici.

Izbijanjem Prvog svetskog rata rad sokolskih društava je prekinut, a nastavljen je odmah po završetku rata. Sokoli su u Kraljevini Jugoslaviji, kroz fizičko vaspitanje, učvršćivali jugoslovenstvo kao državna organizacija fizičke kulture. Sokolska društva u svim mestima u Kraljevini doživljavaju procvat. Tako je bilo i sa rumskim Sokolima, umesto Srpskog i Hrvatskog, nastalo je jedno Sokolsko društvo Ruma, a ono doživljava svoje zlatno doba tokom tridesetih godina XX veka. Sokolsko društvo Ruma je pripadalo Beogradskoj sokolskoj župi i Savezu Sokola Kraljevine Jugoslavije, a od 1934. godine Ruma je bila središte III sokolskog okružja Sokolske župe Beograd.

Potreba za izgradnjom sokolskih domova javila se već u prvim godinama rada sokolskih društava. Za sokolska društva bilo je veoma važno da izgradnjom doma dobiju adekvatan i funkcionalan prostor za svoj rad. Sokolsko društvo Ruma, u okviru sokolske Petrove petogodišnjice 1936. godine, svečano se zavetovalo da će do punoletstva kralja Petra II Karađorđevića podići svoj dom u večni spomen Viteškom kralju Aleksandru I Ujedinitelju. Obezbeđen je plac koji se nalazio u centru Rume, u Orlovićevoj ulici, preko puta Vlastelinskog dvora. Poznati arhitekta i član Sokolskog društva Miloš Kovarž je besplatno uradio nacrt projekta Doma. Cilj je bio da Sokolski dom Viteškog kralja Aleksandra I Ujedinitelja bude središte kulturnog i društvenog života Rume, a time bi i druga rumska društva dobila svoj prostor za rad.

U okviru priprema za izgradnju Doma, Rumu je 18. maja 1938. godine, posetio zamenik starešine Saveza Sokola Kraljevine Jugoslavije Engelbert Gangl. Bila je to prva poseta visokog sokolskog zvaničnika i u analima Sokolskog društva u Rumi je zabeležena kao veliki i značajan praznik.

Sredstva za izgradnju Doma su prikupljena dobrovoljnim prilozima. Osnovan je fond za podizanje Sokolskog doma, a pravila fonda je usvojila Sokolska župa Beograd. Tako je do juna 1938. godine prikupljeno 175.000 dinara. Novčane priloge za izgradnju Doma je dalo 148 građana, uključujući i rumska društva: Kolo Srpskih sestara, Srpska trgovačak omladina, Srpsko pevačko društvo i Srpska ženska dobrotvorna zadruga, kao i Vlastelinstvo grofa Pejačevića.

Izgradnja je počela 3. maja 1939. godine, a 21. maja je obavljeno osvećenje temelja i položena je Povelja u temelj budućeg Doma. Osvećenje temelja je obavio prota Kosta Vuković, nakon toga je starešina Društva dr Petar Jović održao govor o radu Društva i izgradnji Doma. Tom prilikom su u Rumi priređeni okružni slet i javna vežba. Na sletu su, uz rumske sokole, učestvovala i sokolska društva iz Beograda, Sremske Mitrovice, Stare Pazove, Inđije, Šapca, Noćaja, Vognja, Platičeva, Buđanovaca i Putinaca. Takođe, učestvovala su i sva rumska društva, kao i mnoštvo građana. Ovoj svečanosti su prisustvovali ministar za fizičko vaspitanje naroda, Đuro Čejović i ban Dunavske banovine, dr Jovan Radivojević. Ispred Saveza Sokola Kraljevine Jugoslavije tu su bili Anton Štefan i genaral Ljubomir Maksimović.

Radovi na izgradnji Doma su brzo napredovali. Prvi deo Sokolskog doma je završen do jeseni 1939. godine. Svečanim činom osvećenja, 26. novembra 1939. godine, u 11 časova, počeo je sa radom Sokolski dom. Čin osvećenja je obavio izaslanik Nj. Sv. patrijarha Gavrila, vikarni episkop Vikentije Prodanov, uz asistenciju nekoliko sveštenika. Osvećenje doma je obavljeno uz učešće najviših predstavnika vojne i civilne vlasti. Svečanost je završena obraćanjem kraljevskog izaslanika. Prva svečana akademija u Sokolskom domu je održana istog dana u 16 časova, uz učešće hora Gimnazije i Srpskog pevačkog društva. Na akademiji su učestvovale sve kategorije vežbača Sokolskog društva Ruma, Župske olimpijske vrste i Sokolskog društva Zemun. Planirano je da se izgradnja drugog dela Doma, koji bi se naslanjao na zgradu pošte, smeštenoj na istom placu, nastavi naredne 1940. godine. Realizaciju ovog plana je prekinuo Drugi svetski rat, tako da drugi deo Doma nikada nije sagrađen.

U periodu nakon Drugog svetskog rata, u izmenjenim društveno političkim okolnostima, Sokoli su kao organizacija bili ukinuti. U posleratnom periodu Sokolski dom u Rumi ostao je u funkciji sporta, kao sala u kojoj je vežbalo društvo „Partizan“ i učenici osnovnih i srednjih škola. Sredinom sedamdesetih godina XX veka Sokolski dom je srušen i na tom placu je, 1974. godine, započela izgradnja novog stambenog bloka koji i danas, uz Gradski trg sa spomenikom, čini centralnu gradsku zonu. Prilikom rušenja iz temelja Doma izvađena je Povelja, postavljena maja 1939. godine, na svečanosti organizovanoj povodom osvećenja temelja. Danas se povelja o izgradnji Sokolskog doma nalazi u Zavičajnom muzeju Ruma i predstavlja jedan od vrednijih eksponata, a čuva se u Odeljenju istorijskih zbirki pod inventarnim brojem 96.

Sarkofag

Sarkofag je jedan od značajnijih eksponata arheološke zbirke Zavičajnog muzeja Ruma. Pronađen je na lokalitetu Petrov dvor, na teritoriji atara sela Voganj i čuva se u lapidarijumu Zavičajnog muzeja Ruma. Sarkofag je datovan u period od kraja III do prve polovine IV veka.

Sarkofag je na prednjoj strani podeljen na tri osnovna polja između kojih je ukras u obliku pelti. U centralnom delu je pravougaono natpisno polje, a levo i desno, prema genijima, vidljivi su ornamenti. Pelte dele uokviren pravougaoni prazan prostor za pisanje od dva genija, koji se nalaze na oba kraja prednje strane sarkofaga. Svaka pelta je između spiralno završenih krajeva ukrašena sa dve rozete, tako da se na prednjoj strani sarkofaga nalaze četiri rozete. Uglovi niše, u kojoj su ornamenti pelte, ukrašeni su lišćem. Bočne strane i zadnja strana sarkofaga nisu ukrašene. Poklopac za ovaj sarkofag nije pronađen. Dimenzije: 270 x 118 x 79 cm.

Kubura „pećanka“

U istorijskom odeljenju Zavičajnog muzeja Ruma nalazi se, između ostalih i zbirka oružja. Nju čine vatreno oružje, hladno oružje i oružani pribor. Većina ovih eksponata su industrijskog porekla, dok je oružje zanatske izrade zastupljeno u manjem broju.

Jedan od vrednijih eksponata zbirke oružja, a i eksponata Muzeja uopšte, predstavlja kubura kremenjača pećanka iz XIX veka. Ona je jedan od ukupno tri primerka vatrenog oružja zanatske izrade koje Muzej poseduje.

Kubure sistema paljenja na kremen ili kremenjače u našim krajevima se pojavljuju u XVIII veku. Izrađivane su u puškarskim radionicama Kosova i Metohije, Makedonije, Bosne, Hercegovine i Crnogorskog primorja, zajedno sa puškama i pištoljima sistema paljenja na kremen. Nose nazive po mestu izrade, a najtipičnija kubura kod nas je upravo kubura pećanka.

Kubura pećanka koja se čuva u zbirci oružja Zavičajnog muzeja Ruma potiče s početka XIX veka i predstavlja jedan od lepših primeraka svoje vrste. Pri njenoj izradi korišćeni su sledeći materijali: čelik, drvo, mesing, gvožđe, srebro i dragi kamen. Takođe je korišćeno više tehnika ukrašavanja: graviranje, iskucavanje ili cizeliranje, inkrustracija, ufasovanje i duborez.

Kubura je dugačka 44 cm, dužina cevi 27 cm, kalibar 16 mm. Cev joj je glatka, čelična, na donjem delu osmougaona, a na gornjem obla. Ojačana je kod barutne komore. Na njoj se nalaze ornamenti izvedeni graviranjem. Deo kod produžetka cevi, produžetak cevi i središnje rebro cevi su inkrustrirani mesingom.

Pisarski sto

Eksponat upisan pod nazivom „Pisarski sto“ u fondu Istorijskog odeljenja Zavičajnog muzeja Ruma primerak je nameštaja koji se koristio u ranom kancelarijskom poslovanju. Najčešće za ručno upisivanje, vođenje finansijsko-knjigovodstvenog ili drugog administrativnog sadržaja u za to predviđenim različitim evidencionim knjigama. Vreme i mesto nastanka, kao ni tvorac pisaćeg stola nije zabeležen u muzejskoj dokumentaciji ovog predmeta. Iako na njemu ne postoji žig proizvođača, koji bi ukazao na radionicu, mesto i period nastanka, na osnovu karakteristika i načina izrade možemo ga datirati u poslednju četvrtinu 19. ili sam početak 20. veka. Ovo potvrđuju i slični očuvani primerci širom sveta za koje postoje podaci o vremenu nastanka. Sto je izvorno bio deo mobilijara advokatske kancelarije dr Šandora, Aleksandra Fišera od Jarka (Sandor Fischer de Jarak, 1878-1936) , rumskog plemića, advokata i kraljevskog javnog beležnika, po sećanju i svedočenju dr Romana Soretića, koji je u periodu 1933-1936. godine bio službenik – pripravnik u ovom poznatom rumskom pravničkom birou (Fajfrić 2008: 299, 317). Posle iznenadne smrti dr Fišera, njegovu kancelariju, klijente i predmete preuzeo je vršnjak, takođe plemić, rumski advokat dr Gvido Soretić (1878-1960) – otac dr Romana. Posle nekoliko godina, tokom Drugog svetskog rata, kancelarija je nastavila s radom u autentičnom ambijentu, bez bitnijih izmena opreme. Stojeći pisaći sto je i dalje bio deo ovog enterijera. Posle oslobođenja, advokatska kancelarija dr Šandora Fišera, nepunu deceniju posle njegove smrti, prestaje s radom. Nešto od očuvanog i upotrebljivog nameštaja, između ostalog i stojeći kancelarijski pisaći sto prelazi u staru zgradu rumskog Magistrata (iz 1837.) u vlasništvo novoformirane mesne uprave. Čitave dve decenije ostaje u njenom posedu, a potom u vidu poklona stiže u muzejsku zbirku.

Carska cehovska povelja rumskim zanatlijama iz 1818. godine